قطعات کامپیوتر را کامل بشناسید

چند سالیست که کامپیوتر به یکی از ملزومات زندگی بدل شده. مشاغل، سازمان ها، کسب و کار ها، امور خیریه، سرگرمی و تفریح در سرتاسر جهان همگی به نوعی با کامپیوتر ارتباط دارند. بنابراین درک سازوکار این ماشین پیشرفته و آشنایی با قطعات کامپیوتر خالی از لطف نیست، ضمن اینکه برای سر در آوردن از آن به تخصص بالایی نیاز ندارید. در این مطلب می خواهیم نگاهی به قطعات اصلی تشکیل دهنده کامپیوترها داشته باشیم.

کامپیوتر: درون و برون

📷

هرچقدر در علم کامپیوتر تخصص داشته باشید، باز هم چیز تازه ای برای یاد گرفتن پیدا می کنید. کامپیوتر و قطعات داخلش، ماشین های چندبعدی هستند. فناوری و سخت افزار به کار رفته در این ماشین ها دائماً دستخوش تغییر و تحول است ولی همیشه با چند عضو ثابت روبرو هستیم: سی پی یو (CPU)، رَم (RAM)، جی پی یو (GPU)، پاور (PSU)، ذخیره ساز ها (هارد دیسک یا اس اس دی)، کیس و غیره.

ویژگی ها و مشخصات فنی این قطعات نیز همواره تغییر می کنند ولی تفاوتی در کارکرد آنها به وجود نمی آید. در ادامه این قطعات، کاربردهایشان و دلیل اهمیت آنها را مرور می کنیم.

1. قطعات کامپیوتر: کیس (Case)

📷

معقول ترین قسمت برای شروع، کیس کامپیوتر است. این قطعه شالوده و اسکلت اصلی کامپیوتر را تشکیل می دهد و بر خلاف باور اکثر افراد، صرفاً محلی برای بستن و جمع و جور کردن دیگر قطعات نیست. کیس چند وظیفه اصلی از جمله گردش هوای مناسب، ایجاد عایق الکتریکی و صوتی، و همچنین جلوگیری از ورود گرد و غبار را بر عهده دارد. البته تمام کیس های موجود در بازار، همه این وظایف را به خوبی انجام نمی دهند.

ساختار کیس

ساختار کیس و نحوه چیدمان قطعات درون آن اهمیت زیادی دارد و تا حد زیادی استاندارد شده است. ساختاری که در تصویر زیر می بینید با کمی تغییر در تمام کیس ها وجود دارد.

📷

استفاده از این طراحی استاندارد در اکثر کیس های ارزان و متوسط باعث می شود تا هزینه های طراحی و ساخت و قیمت تمام شده تا حد زیادی کاهش پیدا کند. با این حال کیس های حرفه ای گیمینگ یا کاربردهای خاص از طراحی متفاوتی بهره می برند.

حضور منبع تغذیه (پاور) در قسمت پایین کیس (زیر مادربورد) باعث افزایش پایداری و بهبود گردش هوا می شود. همچنین در برخی کیس ها می توان محفظه های اضافه هارد دیسک (2.5 و 3.5 اینچی) یا درایوهای نوری (5.25 اینچی) را حذف کرد تا هوا درون کیس بهتر جریان پیدا کند. البته برخی کیس های جدید کلاً محفظه درایو نوری ندارند.

گردش هوا

📷

اگر کیس فقط برای نگه داشتن قطعات اصلی نیست، پس چه کاربردی دارد؟ یکی از این کاربردها گردش هواست که از جمله مهم ترین موارد هم به شمار می رود. قطعات داخل کیس ممکن است به شدت داغ شوند و افزایش دما سرعت تخریب آنها را بالاتر می برد. گردش هوا با خنک کردن قطعات، پایداری عملیات و دوام آنها را افزایش می دهد.

بسیاری از کیس ها، یک یا دو فَن اصلی دارند. برخی دیگر به چند محل مخصوص برای نصب فن های بیشتر مجهز شده اند. فن های 140 و 120 میلیمتری برای کیس های حرفه ای متداول هستند ولی روی کیس های کوچک تر از فن های 80 میلیمتری استفاده می شود. فن های 92، 60 و 40 میلیمتری کاربردهای کمتری دارند.

گردش هوای درون کیس به یک علم تبدیل شده و بر اساس سه مدل اصلی کار می کند:

فشار منفی: زمانی که توان خروجی از توان ورودی بیشتر باشد، گرادیان فشار منفی ایجاد شده و هوای داغ را به شکل مؤثری از کیس بیرون می کشد.فشار یکسان: توان ورودی و خروجی برابر است و یک تونل باد درون کیس ایجاد می شود تا هوای داغ را جابجا کند.فشار مثبت: توان ورودی بیشتر از توان خروجی است و گرادیان فشار مثبت، هوای داغ داخل کیس را با فشار خارج می کند.

📷

افزایش تعداد فن ها روشی تضمین شده برای خنک کردن سیستم است، ولی مشکل دیگری به نام نویز را به وجود می آورد. سه راهکار اصلی برای کاهش نویز فن وجود دارد:

عایق سازی: تعبیه عایق بین فن و کیس مانع از انتقال ارتعاشات می شود. این کار از صدای خود فن کم نمی کند ولی نویز را به طور کلی کاهش می دهد. کیس های سطح متوسط به بالا از لرزشگیر لاستیکی بین فن و بدنه استفاده می کنند.ارتقاء: فن های ارزان قیمت نویز بیشتری دارند. در صورت نیاز از فن های بلبرینگی استفاده کنید که سر و صدای کمتر و طول عمر بیشتری دارند، اما طبیعتاً گران قیمت تر هستند.تعویض: به عنوان راهکار نهایی می توانید یک کیس جدید با فن های بزرگتر بگیرید که با تعداد فن کمتر و سرعت چرخش آهسته تر، جریان هوای مورد نیاز خود را به دست آورید.

عایق نویز

📷

کاهش سر و صدا و لرزش فن های جانبی اقدام مؤثری برای کاهش نویز است ولی در یک کامپیوتر عادی چند فن دیگر هم داریم، از جمله فن پاور، فن سی پی یو و فن کارت گرافیک (که در برخی نمونه ها به سه عدد می رسد). بنابراین کیس باید نقش کاهش نویز را به خوبی ایفا کند.

متداول ترین روش کاهش نویز در تمام سخت افزارها، عایق سازی است. عایق کردن قطعات مرتعش با سیلیکون یا لاستیک می تواند انتقال نویز را تا حد زیادی کاهش دهد، ضمن اینکه روش بسیار کم هزینه ای محسوب می شود. فناوری های کاهش نویز کامپیوتر پیشرفت محسوسی نداشته و همچنان می توان به پیشنهادات زیر اشاره کرد:

کاهش سرعت فن هاحذف یا تعویض فن هااستفاده از عایق های صدادرزبندی کیس

بعضی کیس ها (شکل زیر) از راهکارهایی مثل پنل کاهش نویز استفاده می کنند.

📷

لایه های فوم به کار رفته در این کیس ها، صدا را جذب می کنند. البته این روش هم بی ضرر نیست و به خاطر بستن منافذ، انتقال حرارت را دشوار تر می کند، ضمن اینکه جذب گرد و غبار را هم افزایش می دهد.

برای خرید کیس جدید به چه مواردی توجه کنیم؟

قبل از خرید کیس جدید باید مواردی را مد نظر قرار دهید. در ادامه نکاتی که برای خرید یا ارتقاء کیس اهمیت دارند را بررسی می کنیم.

ابعاد و فرم فکتور

کیس ها را معمولاً بر اساس اندازه مادربوردی که روی آنها نصب می شود دسته بندی می کنند. بنابراین سه دسته اصلی داریم:

مینی ITX که حداکثر اندازه مادربورد 170×170 میلیمتر را پشتیبانی می کند.

📷

میکرو ATX که حداکثر اندازه مادربورد 244×244 میلیمتر را پشتیبانی می کند.

📷

ATX که حداکثر اندازه مادربورد 244×305 میلیمتر را پشتیبانی می کند. البته بعضی شرکت ها ابعاد 254×305 میلیمتر را به کار می برند.

📷

علاوه بر اندازه یا فرم فکتور مادربورد، شکل های کیس هم در انتخاب شما تأثیر گذارند:

SFF: کیس های SFF یا فرم فکتور کوچک مجموعه ای از کیس های کوچک را در بر می گیرنددسکتاپ: اگرچه دسکتاپ به یک واژه عمومی تبدیل شده ولی در واقع به طراحی کیس افقی (خوابیده) اشاره می کند. بعضی اوقات مانیتور روی کیس دسکتاپ قرار می گیرد.مینی، مید و فول تاور: اینها انواع کیس های ایستاده هستند که بر حسب ابعاد مادربورد، ارتفاع متفاوتی دارند. بلندی کیس فول تاور معمولاً 56 سانتیمتر یا بیشتر است، در حالی که این رقم در کیس های مید تاور به حدود 46 سانتیمتر می رسد.

دسته ای به نام کیس های میدی تاور هم وجود دارند که بین مید تاور و مینی تاور جای می گیرند و در واقع، پر فروش ترین کیس های کاربران خانگی محسوب می شوند. البته در اکثر بازارها، میدی تاور را به نام مید تاور می فروشند.

📷

کیس های میدی تاور بهترین گزینه برای نصب مادربوردهای ATX یا میکرو ATX هستند و معمولاً 3 الی 5 هارد دیسک و 2 تا 3 درایو نوری را در خود جای می دهند. با توجه به افزایش قدرت پردازنده های اصلی و کارت های گرافیکی، می توان یک کامپیوتر پر قدرت را در کیس های میدی تاور جمع کرد.

به همین دلیل دیگر استفاده از کیس های فول تاور ضرورتی ندارد، اما از مزایای آنها هم نمی توان چشم پوشی کرد. مثلاً فاصله زیاد بین قطعات در کیس های فول تاور، اتلاف حرارت را تسهیل می کند. همچنین می توانید سیستم های حرفه ای خنک سازی مایع، تعداد زیادی هارد و درایو نوری را در این کیس ها نصب کنید.

از طرفی درایو های SSD، ارتباطات اینترنتی مختلف و مواردی از این دست هم نیاز به فضای داخل کیس را افزایش داده اند. مثلاً تا چند سال قبل درایو نوری یکی از ضروریات کامپیوتر بود اما اکنون چندان کاربردی ندارد. بنابراین می توان از جایگاه های درایو 5.25 اینچی می توان برای نصب SSD (با تبدیل مخصوص) استفاده کرد.

همین موضوع برای کیس های میکرو ATX هم صدق می کند و این فرم فکتور هیچ محدودیتی برای توان محاسباتی ایجاد نمی کند. کیس های مینی ITX هم می توانند به اندازه دسکتاپ های معمولی قدرتمند باشند، ضمن اینکه فضای کمتری را اشغال کرده و جابجایی آن راحت تر است.

شکاف های توسعه

📷

اندازه کیس، تعداد شکاف های توسعه برای قرار گرفتن قطعات را مشخص می کند. این جایگاه ها معمولاً به دو دسته 2.5، 3.5 و 5.25 اینچی تقسیم می شوند.

شکاف های 5.25 اینچی بزرگ ترین موارد هستند که معمولاً در بالای کیس قرار گرفته و برای درایوهای نوری استفاده می شوند، ضمن اینکه قطعات خاصی نظیر کنترلر فن، پنل های LCD یا حتی منبع تغذیه جانبی کوچک را هم ساپورت می کنند. با حذف درایوهای نوری، این شکاف ها اخیراً برای قطعات پر کاربرد تری مانند هارد های 3.5 اینچی یا دیسک های 2.5 اینچی به کار می روند.

شکاف های 3.5 اینچی زیر شکاف های درایو نوری قرار می گیرند و در اکثر کیس ها معمولاً بیشتر از 2 جایگاه دارند. بعضی کیس ها فقط یک قفسه 5.25 اینچی از بالا به پایین دارند ولی همراه آنها قطعه خاصی عرضه می شود که بتوانید با استفاده از آن، هارد دیسک 3.5 اینچی یا حتی 2.5 اینچی را درون قفسه فیکس کنید.

شکاف های 2.5 اینچی معمولاً با استفاده از تبدیل هایی که گفتیم به دست می آیند، ولی با توجه به محبوبیت روزافزون دیسک های SSD کیس های جدید یک یا چند شکاف 2.5 اینچی هم دارند.

جنس کیس

📷

مواد مورد استفاده برای ساخت کیس هم اهمیت زیادی دارند. طراحی کیس از جعبه های پلاستیکی اولیه تغییرات شگرفی را به خود دیده است. کیس های معمولی ترکیبی از ورقه های فولادی ارزان قیمت و پلاستیک ساده و بی کیفیت هستند. ورقه های فولادی گالوانیزه که به روش نورد سرد تولید شده و به SECC معروفند، بسیار ارزان قیمت بوده و انتقال حرارت خوبی دارند. البته وزن نسبتاً بالا و دوام و استحکام پایین از معایب این ورق هاست.

در کیس های حرفه ای شاهد آلومینیوم آندایز شده، فولاد ضد زنگ، فلزات برس خورده، کاربید تیتانیوم و مواردی از این دست خواهیم بود. البته افزایش قیمت لزوماً به معنای کیفیت بهتر نیست. یک کیس سطح متوسط از برندهای معتبر، انتخاب بهتری نسبت به کیس گران قیمت اما ناکارآمد محسوب می شود.

برندهای معتبر

در بین شرکت های معتبر سازنده کیس که در کشورمان هم حضور فعالی دارند می توان به گرین (Green)، کولر مستر (Cooler Master)، ریدمکس (Raidmax)، دیپ کول (Deepcool) و تسکو (TSCO) اشاره کرد. اکثر این برندها لوازم جانبی فوق العاده با کیفیتی را تولید و عرضه می کنند.

2. قطعات کامپیوتر: مادربورد

📷

حالا که همه چیز را در مورد کیس دانستید، باید شروع به تعبیه قطعات درون آن کنید و قطعه ای که اول از همه به چشم می آید، بورد اصلی یا مادربورد (motherboard) است. کامپیوتر بدون مادربورد معنی ندارد چون همه قطعات را به نوعی به یکدیگر متصل می کند.

مادربوردها معمولاً به دو دسته اصلی تقسیم می شوند: آنهایی که با پردازنده های AMD سازگارند و آنهایی که از سی پی یو های اینتل پشتیبانی می کنند. این دو دسته از همه نظر شبیه یکدیگر هستند و فقط سوکت پردازنده آنها تفاوت دارد.

ابعاد مادربورد

همان طور که گفتیم، مادربوردها در ابعاد و اشکال مختلف تولید می شوند؛ از مدل های بسیار کوچک پیکو-ITX (ابعاد 100×72 میلیمتر) گرفته تا مدل های بزرگ WTX (ابعاد 356×425.5 میلیمتر). دو موردی که ذکر کردیم بزرگ ترین و کوچک ترین مادربوردها هستند اما در کاربردهای خانگی/تجاری اکثراً با سه مدل ATX، میکرو ATX و مینی ITX روبرو هستیم.

📷

مادربورد ATX

سایز ATX بزرگ ترین ابعاد مادربوردهای معمول باازر محسوب می شود و بیشترین گزینه ها را برای ارتقاء در اختیارتان می گذارد. در این مادربوردها حداقل 5 شکاف توسعه، حداقل 4 شکاف رَم و تعداد زیادی پورت SATA دیده می شود (درگاه های IDE تقریباً منسوخ شده اند). این دسته از مادربوردها قبلاً انتخاب اصلی گیمرها به شمار می رفتند، ولی اکنون استفاده از آنها خیلی حیاتی نیست.

با این حال به خاطر ابعاد بزرگ مادربورد، فاصله بین قطعات هم بیشتر از دیگر انواع مادربورد است و این موضوع می تواند گردش هوای مطلوب تری را به همراه داشته باشد، به خصوص برای افرادی که قصد دارند از چند کارت گرافیک استفاده کنند.

مادربورد میکرو ATX

مادربوردهای میکرو ATX اکنون پر کاربرد ترین نمونه ها برای گیمینگ یا استفاده معمول هستند و حتی در کامپیوترهای آماده هم دیده می شوند، چون ترکیب ارزشمندی از قیمت، قدرت و ابعاد را در اختیارتان می گذارند. این دسته از مادربوردها بین 2 تا 4 شکاف توسعه، تا چهار اسلات رَم و حداقل 4 پورت ساتا دارند. با این حال به خاطر ابعاد کوچک، شاید برای نصب بهینه قطعات به برنامه ریزی قبلی نیاز داشته باشید.

مادربورد مینی ITX

مادربوردهای مینی ITX طی سال های اخیر محبوبیت زیادی پیدا کرده اند، به خصوص برای افرادی که به کامپیوترهای کوچک و قابل حمل نیاز دارند. این دستگاه ها معمولاً خیلی قدرتمند نیستند و به رفع نیازهای عادی می پردازند. تا چند سال قبل اکثر مادربوردهای مینی ITX پردازنده آنبورد داشتند، ولی با کوچک تر شدن قطعات جانبی اکنون شاهد سوکت های کامل LGA 1151 یا AM4 هستیم که از پردازنده های قدرتمندی پشتیبانی می کنند.

چیپست

قطعات کامپیوتر متصل به مادربورد همگی به وسیله چیپست کنترل شده و با هم ارتباط پیدا می کنند. مادربورد دو چیپست پل شمالی (northbridge) و پل جنوبی (southbridge) دارد که در تصویر زیر مشخص شده اند:

📷

در تصویر زیر می توانید نقشه ارتباطات چیپست اینتل H77 و مواردی که هرکدام از چیپ ها کنترل می کنند را می بینید:

📷

چیپست را چه کسی می سازد؟

اگرچه شرکت های زیادی به تولید مادربورد مشغول هستند، ولی چیپست ها را اکثراً شرکت سازنده CPU تولید می کند، یعنی دو شرکت AMD و اینتل. البته استثنائاتی هم وجود دارد. به عنوان مثال انویدیا هم برای هر دو گروه پردازنده ها چیپست می سازد و بیشتر گیمرها و کاربران حرفه ای را هدف گرفته است.

اجزای چیپست

همان طور که گفتیم چیپست از دو چیپ مختلف تشکیل شده است. پل شمالی (southbridge) ارتباط بین سی پی یو، رَم و کارت گرافیک را برقرار می کند و البته با پل جنوبی هم در ارتباط است. البته در سیستم های جدید پل شمالی به شکل یک چیپ مجزا وجود ندارد. با طراحی پردازنده های مدرن، کارکردهای بیشتری را می توان با قطعات کمتر اجرا کرد، ضمن اینکه تأخیر بین قطعات (به ویژه سی پی یو و رَم) کاهش یافته، عملکرد ارتقاء می یابد و هزینه کل تولید مادربورد هم پایین می آید.

پل شمالی همچنین در فرایند اورکلاک هم نقش دارد. با افزایش سرعت CPU دمای پل شمالی افزایش می یابد و به خنک سازی بیشتری دارد. پل جنوبی هم ارتباط بین دیگر قطعات، دستگاه های اکسترنال، سیستم صوتی و شبکه را با پل شمالی برقرار می کند.

قسمت های مادربورد

مادربوردها چندین قسمت مختلف دارند که در ادامه آنها را مرور می کنیم.

سوکت سی پی یو

سوکت سی پی یو جاییست که پردازنده در آن قرار می گیرد. تمامی سوکت های CPU مدرن از نوعی اهرم برای چفت کردن پردازنده به مادربورد کمک می گیرند تا ارتباط خوبی بین پین ها برقرار شود. چندین مدل سوکت CPU داریم که کم و بیش شبیه هم هستند. در تصویر زیر سه مدل از آنها را می بینید:

📷

شکاف رَم

شکاف رم که به آن شکاف DIMM (ماژول حافظه خطی دوگانه) هم می گویند، میزبان رَم کامپیوتر است. بیشتر مادربوردها از رَم های دوکاناله (با 2 یا چهار اسلات) پشتیبانی می کنند. رَم های سه کاناله بیشتر در معماری سرورها دیده می شود (به جز چیپست سوکت 1355 اینتل که رَم سه کاناله با شش اسلات دارد). معرفی رَم های DDR4 استفاده از معماری چهار کاناله برای کاربران خانگی را هم ممکن کرد. تصویر شکاف رَم را در زیر می بینید:

📷

به رنگ و شماره شکاف ها که روی مادربورد حک شده هم دقت کنید. رنگ های همسان مربوط به یک کانال هستند و به ترتیب شماره، توسط سیستم شناسایی می شوند. در تصویر فوق ابتدا همیشه باید DDR3_1 را پر کنید ولی پس از آن سیستم کمی انعطاف پذیر تر است. اگر رَم های یکسانی دارید، بهتر است دو رنگ یکسان روی مادربورد را به کار بگیرید.

سوکت برق

طبیعیست که مادربورد هم به برق نیاز دارد و برای این کار، حداقل دو سوکت اصلی 24 پین و 4 پین را در اختیار دارد که در تصویر زیر می بینید. البته در بعضی از مادربوردها به جای سوکت 4 پین، سوکت 8 پین داریم.

📷📷

PCI و PCIe

دو شکاف توسعه متداول در کامپیوترها PCI و PCIe یا همان PCI اکسپرس هستند. این شکاف ها معمولاً برای ارتباط قطعات سخت افزاری به کامپیوتر استفاده می شوند. درگاه PCI کمی قدیمی تر و کندتر است ولی روی اکثر مادربوردهای کنونی دیده می شود. درگاه PCI اکسپرس سرعت بیشتری دارد و رایج ترین مدل آن PCIe 16x است، اگرچه مدل های 1x و 4x و 8x آن هم وجود دارند که همگی را در تصویر زیر می بینید.

📷

اسلات های PCIe سایزهای مختلفی دارند و هرچه عدد x آن بزرگ تر باشد، طولش هم بیشتر است. بعلاوه تمامی کارت های PCIe با تمامی اسلات ها سازگارند، یعنی اگر کارت شما x1 باشد روی درگاه x16 هم کار می کند، ولی شاید عملکرد بهینه ای حاصل نشود.

کانکتورها

در تصویر زیر یک مادربورد نسبتاً مدرن را می بینید که چندین کانکتور در آن مشخص شده و پایین تصویر هم توضیحات مربوط به آنها می آید:

📷

پنل جلویی (Front Panel) یک سری پین هستند که برای اتصال بخش های مختلف پنل کیس به کار می روند، مانند دکمه های پاور و ریست، چراغ های پاور و هارد دیسک، و اسپیکر داخلی کیس (که صدای بیپ اول سیستم را پخش می کند).درگاه ساتا (Serial ATA) برای اولین بار در سال 2003 به عنوان جایگزین IDE و به منظور کنترل درایوها معرفی شد و از آن زمان تاکنون پیشرفت قابل توجهی داشته است. درگاه ساتا برخلاف IDE فقط از یک دستگاه پشتیبانی می کند ولی سرعت بسیار بهتری دارد. حداکثر سرعت IDE به 133 مگابیت بر ثانیه می رسید ولی ساتا 3.2 که در سال 2013 معرفی شده، می تواند با سرعت حداکثر 16 گیگابیت بر ثانیه داده انتقال دهد. علاوه بر ابعاد کوچک پورت و کابل های باریک، قابلیت تعویض سریع (Hot swap) هم از مزایای دیگر آن به شمار می رود یعنی بدون اینکه کامپیوتر را خاموش کنید، می توانید قطعه متصل به درگاه ساتا را عوض کنید.کانکتورهای USB برای افزایش درگاه های USB به کار می روند و در مادربوردهای جدید، کانکتورهای USB 3.0 را هم می بینیم. کانکتورهای USB 2.0 دو ردیف 5 پینی دارند ولی کانکتورهای USB 3.0 بیست پینی هستند.کانکتور پنل صوتی جلو برای اتصال جک های هدفون و میکروفون جلوی کیس به مادربورد استفاده می شود. بیشتر کیس ها دو کابل برای اتصال صوتی دارند که یکی با لیبل AC97 و دیگری با لیبل HD Audio مشخص شده و هردو هم در این کانکتور جای می گیرند، ولی فقط یکی از آنها کار می کند.کانکتورهای فن PWM هم برای اتصال فن های کیس هستند، ضمن اینکه امکان کنترل سرعت گردش فن هم از طریق کانکتورهای روی مادربورد وجود دارد.

برندهای مادربورد

همان طور که گفتیم تعداد زیادی شرکت سازنده مادربورد وجود دارد که سی پی یو های اینتل و AMD را پشتیبانی می کنند. در میان معروف ترین شرکت ها که در کشورمان هم سابقه زیادی دارند می توان به گیگابایت، ایسوس و MSI اشاره کرد که هر سه تایوانی هستند.

3. قطعات کامپیوتر: پاور

در کل بسته به نحوه اتصالات، 3 نوع متفاوت از منابع تغذیه کامپیوتر (PSU) وجود دارد: غیرماژولار، ماژولار و نیمه ماژولار.

پاورهای غیر ماژولار

این پاورها که در واقع به عنوان استاندارد اولیه در نظر گرفته می شوند دارای کابل هایی هستند که همگی به بخش داخلی پاور متصل شده اند و در واقع امکان جداسازی آنها از پاور وجود ندارد. به این ترتیب اگر در کامپیوتر خود نیازی به تعدادی از کابل ها نداشته باشید، نمی توانید از شر آنها راحت شوید. با این حال این نوع پاورها ارزان قیمت تر هستد.

پاورهای ماژولار

نمونه های ماژولار به اتصالات ویژه ای برای جدا کردن کابل های خروجی مجهز شده اند. به این ترتیب در صورتی که تنها از تعدادی از کابل ها استفاده کنید می توانید موارد بی مصرف را جدا کنید. در این صورت علاوه بر اینکه ظاهر زیباتر و مرتب تری به کامپیوتر خود داده اید، جریان هوا نیز به واسطه کابل های بی مصرف کمتر مختل می شود.

📷

پاور ماژولار

همچنین به لطف کابل های جدا شونده، کابل کشی نیز راحت تر می شود اما این ویژگی قیمت را در مقایسه با سایر نمونه ها بالاتر می برد.

پاورهای نیمه ماژولار

در این پاورها برخی از کابل ها که قطعاً برای کامپیوتر به آنها نیاز دارید، به صورت متصل به بُرد و غیر قابل جدا شدن طراحی شده اند، در حالی که بقیه کابل ها همچنان قابلیت جدا شدن دارند.

📷

پاور نیمه ماژولار

در بیشتر این پاورها کابل 24 پین ATX، یک کابل اتصال برق PCI اکسپرس (معمولاً 6+2 پین) به همراه یک یا دو کابل برق مورد نیاز برای تجهیزات جانبی به صورت متصل طراحی شده اند. پاورهای نیمه ماژولار برخی از خصوصیات مثبت هر دو مدل قبلی را به ارث برده اند: قیمت ارزان تر نسبت به ماژولارها در مقابل کابل های اکثراً ماژولار.

قدرت منابع تغذیه

قدرت در منابع تغذیه کامپیوتر به طور خلاصه با میزان واتی که قادر به تأمین آن هستند مشخص می شود. معمولاً این مورد را می توانید از روی مدل آنها نیز تشخیص دهید. به عنوان مثال پاور کورسِیر با مدل CX550M قدرت پیوسته 550 واتی را تأمین می کند. البته این خصوصیت روی خود پاور و جعبه آن نیز مشخص شده است.

📷

داخل منبع تغذیه

ولتاژهایی (V) که در پاورها ارائه می شوند شامل موارد زیر هستند:

3.3V+5V+12V+12V-5VSB+

پاورهای قدیمی تر ولتاژ 12+ ولت را بین چندین شاخه تقسیم می کردند اما با افزایش میزان مصرف بسیاری از قطعات سخت افزار، مدل های جدید پاورها این ولتاژ را تنها در یک شاخه ارائه می کنند. پس از 12+ ولت، ولتاژهای 3.3 و 5 ولت اهمیت دارند.

5VSB+ هم اشاره به 5 ولت در حالت آماده به کار یا به عبارتی استندبای دارد. این ولتاژ معمولاً برای مواردی از جمله سیستم های نظارتی مادربورد ها، ماوس، کیبود و روشن کردن سیستم از طریق شبکه (با قابلیت Wake on Lan) کاربرد دارد.

📷

به عنوان نمونه در این جدول میزان وات و شدت جریان (بر حسب آمپر با نشانه A) پاور کورسِیر مدل CX550M به تفکیک نشان داده شده است.

ممکن است کمی در مورد اعداد بالا گیج شوید. کافیست آنچه در دوران مدرسه یاد گرفته اید را به خاطر بیاورید. قدرت بر حسب وات به طور ساده از حاصل ضرب ولتاژ در شدت جریان به دست می آید. اما موضوع کمی پیچیده تر از این حرفها است.

هنگامی که کامپیوتر خود را روشن می کنید، در همان لحظه تقریباً تمامی قطعات شروع به کار می کنند. برخی از قطعات در شروع کار برای مدت کوتاهی نیاز به نیروی بیشتری دارند. به عنوان مثال هارد دیسک ها در هنگام روشن شدن و تا رسیدن به حداکثر سرعت چرخش خود تا 4 برابر انرژی بیشتری نسبت به کارکرد عادی مصرف می کنند.

📷

دقیقاً به همین دلیل است که تمامی پاورها یک عدد ویژه را برای حداکثر توان خود (برای مدتی کوتاه) اعلام می کنند. این میزان با «peak power rating» مشخص می شود.

چگونه میزان قدرت مورد نیاز سیستم خود را پیدا کنید

اگر قصد خرید سیستم جدید را دارید یا می خواهید پاور خود را تعویض کنید باید میزان مصرف کلی قطعات سخت افزاری خود را محاسبه کنید. این موضوع پیچیده به نظر می رسد اما خوشبختانه روش های راحتی برای محاسبه وجود دارند.

به این منظور می توانید از محاسبه گرهای ویژه استفاده کنید. از جمله آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

محاسبه گر OuterVision که در دو بخش ساده و پیشرفته این قابلیت را در اختیارتان می گذارد و کار کردن با آن نسبتاً ساده استمحاسبه گر کولرمستر که در نهایت یک مدل پاور نیز به شما پیشنهاد می دهد

📷

یک نمونه از نتیجه محاسبه گر OuterVision

توجه داشته باشید مقدار وات پاوری که قصد خریداری آن را دارید باید بالاتر از آن میزانی باشد که سیستم شما نیاز دارد. بهتر است این میزان را حداقل 10 درصد بالاتر در نظر بگیرید (مشابه با تصویر بالا که قدرت محاسبه شده 489 وات است ولی پاوری حداقل 539 واتی پیشنهاد شده است).

بهره وری پاور

پاورها جریان متناوب برق شهری را به جریان مستقیم مورد نیاز برای قطعات کامپیوتر تبدیل می کنند. در حین این تبدیل میزانی از انرژی به صورت حرارت هدر می رود.

پاورهایی که بهره وری بالاتری دارند گرمای کمتری تولید می کنند و در نتیجه میزان کمتری از انرژی را به هدر می دهند. به عنوان مثال اگر یک پاور نیاز به 100 وات داشته باشد ولی خروجی 75 وات را فراهم کند، 25 وات انرژی را هدر می دهد و کارایی آن 75 درصد است.

📷

علائم استانداردهای متنوع 80PLUS که روی جعبه و بدنه پاورها به چشم می خورند.

در سال های اخیر میزان بهره وری پاورها بهبود قابل توجهی یافته. خوشبختانه استاندارد واضحی وجود دارد که میزان بهره وری پاورها را مشخص می کند. البته این میزان بسته به بار روی خروجی پاور متغیر است.

گواهینامه 80PLUS در سال 2004 معرفی شد و نشان می دهد پاورهای دارای این استاندارد در میزان بار 20 تا 50 درصد کارایی 80 درصدی یا بیشتر را ارائه می دهند. در جدول زیر تمامی انواع این استاندارد در ولتاژهای ورودی گوناگون و در میزان بارهای متفاوت ذکر شده است.

📷

بر اساس جدول بالا بهینه ترین استاندارد فعلی 80PLUS Titanium است.

اتصالات پاور

در ادامه به انواع اتصالات پاورها خواهیم پرداخت.

مولِکس

📷

این نوع اتصال به عنوان کانکتور استاندارد منابع تغذیه کامپیوتر شناخته می شود. از آن برای بسیاری از تجهیزات قدیمی از جمله هارد دیسک ها و درایوهای نوری ساخته شده در چندین سال پیش به استفاده می شود. اما همچنان در تجهیزات جدیدی از جمله پنل های LED هم کاربرد دارد.

کانکتور 24 پین

📷

این کانکتور وظیفه تأمین قدرت مورد نیاز برای مادربودر و برخی از کارت های جانبی را بر عهده دارد. برخی از کارت های گرافیک قدیمی تر قدرت مورد نیاز خود را از طریق این اتصال دریافت می کنند اما مدل های قدرتمند تر نیاز به تأمین برق جداگانه ای دارند.

کانکتور 4+4 پین

محل اتصال مرتبط با این کانکتور معمولاً در نزدیکی سوکت پردازنده روی مادربورد قرار دارد. دلیل آن هم مشخص است؛ این اتصال برق مورد نیاز برای پردازنده را فراهم می کند. مادربوردهای قدیمی نیاز به تنها یک اتصال 4 پین داشتند اما اکنون به طور معمول نیاز به 8 پین دارند.

📷

همچنین برخی از پردازنده های مدرن پر مصرف نیاز به یک کانکتور 4+4 در کنار یک کانکتور 4 پین اضافه و طبیعتاً پاورهای قوی تری دارند.

کابل برق ساتا

📷

کابل برق ساتا (SATA) اکنون مهمترین اتصال برای تأمین برق حافظه های ذخیره سازی و نیز درایوهای نوری در کامپیوترهای خانگی هستند.

PCI اکسپرس (2+6 پین)

📷

کانکتوری است که برق مورد نیاز برای کارت های گرافیک پر مصرف را تأمین می کند و مستقیما به خود کارت ها وصل می شود. برخی از کارت ها به یک 6 پین نیاز دارند، در حالی که برخی دیگر به 8 (6+2) پین یا ترکیبی از این دو.

خطرات پاورهای ارزان قیمت بی کیفیت

اگر برای خرید پاور به بازار سری زده باشید با انبوه برندهای ناشناخته ای روبرو می شوید که برچسب قدرت بالایی را با خود یدک می کشند و البته قیمت پایینی هم دارند. به یاد داشته باشید که در اینجا ارزان تر الزماً بهتر نیست و بسیاری از این منابع تغذیه قدرتی کمتر از میزان ادعا شده دارند. در این زمینه همیشه موارد زیر را در به یاد داشته باشید:

گاهاً فروشنده های نا آگاه به میزان وات حداکثر برای مدت کوتاه یا peak power استناد می کنند و آن را مبنای قدرت پاورها در نظر می گیرند. با این حال باید میزان قدرت پیوسته پاور که در بالا به آن اشاره شد را مبنای خرید پاور قرار دهید.میزان قدرت پیوسته پاورها در شرایط ایده آل محاسبه می شود. به عبارتی در شرایطی که دمای اتاق کامپیوتر مورد استفاده در حد مشخصی باشد و گرد و غبار در محیط نباشد اما به محض اینکه پاور در کیس کامپیوترتان قرار می گیرد شرایط فرق می کند و نباید انتظار حداکثر کارایی را از آن داشته باشید. می توانید توان اضافه حداقل 10 درصدی که به آن اشاره شد را در نظر بگیرید.

📷

به دلایل زیر باید قید پاورهای ارزان قیمت را بزنید:

گرمای بیشتری تولید می کنند، مصرف بالاتری دارند و نیاز به خنک سازی بهتر.مهمتر اینکه از قطعات بی کیفیتی در ساخت آنها استفاده شده. این موضوع می تواند احتمال خرابی آنها را بالا ببرد و شاید به سایر قطعات کامپیوتر نیز صدمات جبران ناپذیری وارد شود.قطعات بی کیفیت  آنها به این معنی است که دوام کلی پاور نیز کاهش قابل ملاحظه ای نسبت به نمونه های با کیفیت تر دارد.

برندهای پاور

از معروف ترین برندهای منبع تغذیه کامپیوتر موجود در ایران می توان به موارد زیر اشاره کرد:

کورسِیرکولر مستراَنتکترمالتِیکاِنرمکسگرین

4. قطعات کامپیوتر: رم

📷

رم یا حافظه دستیابی تصادفی بخشی از حافظه موقت کامپیوتر است که برای نگهداری موقتی اطلاعات کاربرد دارد. برای آشنایی بیشتر با این قطعه در دیجیاتو در مطلب ویژه ای به جزئیات، نحوه انتخاب، نصب و ارتقاء رم پرداخته ایم. مطالعه آن را از دست ندهید.

5. قطعات کامپیوتر: حافظه های ذخیره سازی

هارد دیسک ها و SSD ها دو مدل از تجهیزات ذخیره سازی معمول هستند. این سخت افزارها مشابه با رم اطلاعات را در خود ذخیره می کنند اما نه به طور موقت، بلکه برای مدتی طولانی. علاوه بر این بر خلاف رم ها اگر کامپیوترتان را خاموش کنید، همچنان اطلاعات موجود در آنها سر جای خود باقی می ماند و پاک نمی شود.

برای مدت ها هارد دیسک های مغناطیسی بر بازار تجهیزات ذخیره سازی حکمرانی می کردند ولی از حدود سال 2010 که SSD ها از راه رسیدند به نظر می رسد آینده از آن این نمونه های جدید تر باشد. در ادامه به بررسی جداگانه هارد دیسک ها و SSD ها خواهیم پرداخت.

هارد دیسک

این نوع فضای ذخیره سازی ظرفیت بالایی را ارائه می دهد در حالی که قیمت مقرون به صرفه ای هم دارد. همچنین اگر به خوبی از آن مراقبت شود می توانند بسیار قابل اطمینان و با دوام باشند.هارد دیسک هایی مشابه با آنچه که احتمالاً اکنون در کامپیوتر شما نیز تعبیه شده، یعنی مدل هایی که با عنوان 3.5 اینچی معروف هستند از حدود سال 1983 از راه رسیدند. مدل های کوچکتر 2.5 اینچی ویژه لپتاپ ها از سال 1988 عرضه شدند.

📷

پلاتر اصلی ترین جزء در هارد دیسک ها است. این قطعه که به شکل صفحات گِرد است، به طور معمول از آلومینیوم یا شیشه ساخته شده که لایه ای نازک از فلز روی آن را پوشانده است.

اطلاعات توسط هد ها روی صفحات گرد نوشته می شوند، به این صورت که پوشش فلزی روی آنها خاصیت مغناطیسی یا غیر مغناطیسی به خود می گیرند. به این ترتیب اطلاعات به صورت بیت های 0 یا 1 روی سطح پلاتر ذخیره می شوند. هنگامی که داده ها روی بخش های پلاتر مجدداً نوشته می شوند، همین فرایند تکرار می شود و تنها لازم است روی برشی از پلاتر فرایند مغناطیسی یا غیر مغناطیسی شدن آن تکرار شود.

📷

هارد دیسک در برابر SSD

فرایند خواندن یا نوشتن در هارد دیسک ها در حین چرخش صفحات و گذر هد از روی آنها انجام می شود. سرعت چرخش در هارد دیسک ها متفاوت است و یکی از مهمترین عوامل در سرعت انتقال داده ها همین موضوع است.

همین قطعات مکانیکی هستند که موجب استهلاک هارد دیسک ها در گذر زمان می شوند. به طور معمول این قطعات در کامپیوترهای خانگی عمری 4 ساله و در لپتاپ ها عمری 3 ساله دارند، البته در صورتی که 24 ساعته در حال کار باشند و تحت ضربه شدید، میدان مغناطیسی قوی و یا نوسان برق قرار نگیرند.

برندهای هارد دیسک

بسیاری از برندها کاربران وفادار خود را دارند اما از مهمترین آنها می توان به وسترن دیجیتال، سیگِیت، و توشیبا اشاره کرد.

حافظه های SSD

📷

SSD ها ساختاری کاملاً متفاوت با هارد دیسک ها دارند، بر حافظه های فلش مبتنی هستند و به عبارتی هیچ قطعه مکانیکی در آنها وجود ندارد. پیش از این در مطلب ویژه دیجیاتو به نحوه کارکرد این حافظه های ذخیره سازی و راهکارهایی برای افزایش طول عمر آنها پرداخته ایم. پیشنهاد می کنیم این مطلب را مطالعه کنید.

اعداد در هارد دیسک ها و SSD ها چه می گویند

در ادامه به مقایسه این دو نوع با یکدیگر خواهیم پرداخت.

ظرفیت

همان طور که پیش از این نیز اشاره کردیم، در بحث ظرفیت برتری از آن هارد دیسک ها است. با این حال باید توجه داشته باشید که هارد دیسک های با ظرفیت پایین تر معمولاً نویز کمتری در حین کار تولید می کنند و به علت پلاترهای کمتر مصرف پایین تری دارند. همچنین اگر تصاویر یا ویدیوهای متعددی دارید ظرفیت بالاتر انتخاب بهتری خواهد بود.

حافظه کش

هارد دیسک ها و SSD ها حافظه کش دارند که یک وظیفه مهم دارد: نگهداری اطلاعاتی که بیشتر مورد دسترس قرار می گیرند و به منظور بهبود سرعت کارکرد. هر چه این میزان بالاتر باشد بهتر است و البته بر قیمت حافظه ذخیره سازی می افزاید.

دور دقیقه یا RPM

این مورد تنها به هارد دیسک هایی که صفحات چرخان دارند مرتبط است. هر چه سرعت چرخش بالاتر باشد، انتقال داده ها نیز سریعتر انجام می شود. سرعت ها به طور معمول 7200 یا 5400 هستند، با این حال برخی از درایوها از سرعت های دیگری از جمله 10 هزار دور بهره می برند.

ابعاد حافظه های ذخیره سازی

📷

SSD ها و هارد دیسک ها به طور معمول در دو اندازه عرضه می شوند: 3.5 اینچی که معمولاً به کامپیوترهای دسکتاپ اختصاص دارند و نمونه های 2.5 اینچی که هم در دسکتاپ ها و هم در لپتاپ ها به کار می روند. SSD ها به طور معمول از نوع 2.5 اینچی هستند، در حالی که هارد دیسک ها در هر دو اندازه ارائه می شوند.

6. قطعات کامپیوتر: پردازنده

واحد پردازشگر مرکزی یا به اختصار CPU در واقع مغز کامپیوترتان است. این بخش نقشی اساسی در تقریباً هر کاری که با این دستگاه می کنید دارد و از حیث اهمیت در جایگاهی بالاتر از رم و حافظه جانبی قرار می گیرد.

📷

اکنون سال ها است رقابت در این حوزه بین دو سازنده اصلی، یعنی اینتل و AMD جریان دارد. اینتل پردازنده های سری Core i را به عنوان قوی ترین ها برای کاربران عادی ارائه می دهد. AMD نیز محصولاتی از جمله سری رایزن تردریپر را در سبد محصولات خود دارد. در ادامه به جزئیات پردازنده ها خواهیم پرداخت.

سرعت ساعت

یکی از معمول ترین مواردی که در خصوصیات پردازنده ها باید به دنبال آن بگردید «سرعت ساعت» است که به طور ساده «سرعت» هم خوانده می شود. این میزان برای پردازنده های چند سال اخیر بر حسب گیگاهرتز است. هر یک گیگاهرتز معادل با یک میلیارد هرتز یا چرخه در هر ثانیه است. به طور ساده تر این میزان نشان دهنده امکان انجام یک میلیارد عملیات در هر ثانیه است.

به عنوان یک اصل قدیمی سرعت ساعت بالاتر پردازنده نشان از کارایی بالاتر پردازنده دارد اما در عمل سال هاست که دیگر این موضوع صحت ندارد. اکنون برای پردازنده ها خصوصیات جدیدی از جمله چندین هسته تعریف شده اند که بر سرعت نهایی پردازنده در وظایف مختلف تأثیر می گذارند.

📷

به این ترتیب ممکن است پردازنده ای با سرعت ساعت پایین تر ولی تعداد هسته های بیشتر در مقایسه با یک پردازنده تک هسته ای ولی با سرعت ساعت بالاتر، قوی تر عمل کند. در کنار هسته ها میزان حافظه کش نیز عامل مهم دیگر است.

هسته های چندگانه

اگر سیستم کامپیوترتان را در کمتر از 10 سال اخیر خریداری کرده اید احتمالاً پردازنده ای با 2، 4 یا تعداد بیشتری هسته در اختیار دارید. در حال حاضر پردازنده هایی با 6، 8 و یا تعداد هسته پردازشی بیشتر نیز در بازار وجود دارند.

تا سال 2004 پردازنده های عرضه شده برای کاربران عادی تنها یک هسته پردازشی داشتند. در آن دوران پردازنده ها بیشتر به واسطه افزایش سرعت پیشرفت می کردند. اما افزایش سرعت به معنای مصرف بالاتر در کنار حرارت تولید شده بیشتر در اثر کارکرد پردازنده بود. به همین دلیل نیاز به خنک کننده های بزرگ با فن های پر سر و صدا احساس می شد.

در ادامه سرعت پردازنده ها تا جایی افزایش یافت که در عمل دیگر افزایش بیشتر ممکن نبود. راه حل، ارائه پردازنده های جدید با دو هسته پردازشی در قالب یک پردازنده واحد بود. در واقع این پردازنده ها شامل دو پردازنده کوچکتر و با سرعت پایین تر بودند که وظایف خود را به طور جداگانه انجام می دادند. به طور خلاصه باید گفت که وظایف بین آنها تقسیم می شد و کارها سریعتر پیش می رفت.

📷

در بین اولین نمونه های عرضه شده از این پردازنده ها سلرون D از اینتل به همراه اتلون 64 اکس 2 از AMD بودند که در مقایسه با پردازنده های تک هسته ای بسیار کارآمد تر بودند. در ادامه پردازنده های چند هسته ای پیشرفت کردند و با بهینه تر شدن آنها میزان گرمای تولید شده توسط آنها نیز کاهش یافت. سپس به مرور میزان سرعت ساعت نیز افزایش پیدا کرد.

در دوره کنونی تصور عموم بر این است که تعداد هسته های بیشتر به معنی سرعت بیشتر است. البته تا حدودی درست است ولی در این مورد هم باید گفت که عوامل دیگری از جمله معماری پردازنده و حافظه کش دخیل هستند.

بسیاری از نرم افزارها به سادگی می توانند وظایف را بین هسته ها تقسیم کرده و از تمامی آنها بهره ببرند، در حالی که برخی دیگر به گونه ای طراحی شده اند که تنها از یک هسته استفاده کنند. به این تریتب حتی طراحی نرم افزار هم می تواند در این موضوع دخیل باشد.

حافظه کش

اگر به دنبال خرید یک پردازنده باشید، علاوه بر سرعت ساعت و تعداد هسته باید به عدد دیگری نیز توجه کنید: حافظه کش. این حافظه فضایی است برای داده هایی که به طور مکرر توسط پردازنده مورد استفاده قرار می گیرند. بسیاری از پردازنده های امروزی سه سطح مختلف از کش دارند که به طور ساده با L2، L1 و L3 نمایش داده می شوند.

📷

گاهی اوقات سازنده های پردازنده ها مجموع حافظه های کش را اعلام می کنند. بسیاری از پردازنده ها برخی از لایه های این حافظه را بین هسته های خود به اشتراک می گذارند، در حالی که برخی لایه های دیگر به صورت اختصاصی برای هر هسته طراحی می شوند.

در لایه اول که سریعترین حافظه کش به حساب می آید مهمترین داده های نیازمند دسترسی مکرر ذخیره می شوند. لایه دوم که سرعت پایین تری دارد به عنوان یک مخزن جایگزین برای لایه اول در نظر گرفته می شود. لایه سوم نیز که به طور معمول بیشترین میزان حجم  و کمترین سرعت را دارد، آخرین مخزن برای داده های مکرراً مورد استفاده است.

به عنوان نمونه پردازنده  Core i9-7980XE از اینتل در کل میزان کش 24.75 مگابایت دارد. به طور خلاصه می توان گفت پردازنده هایی که کش بیشتری دارند برای دریافت داده های مورد نیاز خود به میزان کمتری نیاز به رجوع به رم (که بسیار کم سرعت تر از کش است) پیدا می کنند که همین مسئله کارایی پردازنده را بهبود می دهد.

اینتل یا AMD

📷

اصلی ترین تولید کنندگان پردازنده های کامپیوترهای خانگی اینتل و AMD هستند البته در گذشته شرکت VIA نیز محصولاتی تولید می کرد. اما آخرین محصول تولیدی آن به سال 2015 باز می گردد و از سال های پیش از گردونه رقابت حذف شده بود.

بسته به میزان هزینه مورد نظر و کاربردتان می توانید از بین پردازنده های متفاوت بین اینتل و AMD انتخاب کنید . بیشترین تفاوت بین آنها به قدرت و قیمت باز می گردد. با مراجعه به وبسایت Userbenchmark می توانید بنچمارک های دو پردازنده مورد نظر خود را مقایسه کنید.

در طول سال های اخیر معمولاً پردازنده های AMD به اندازه رقبای اینتل قدرتمند بوده اند ولی در بیشتر موارد حرف آخر در مورد قوی ترین را اینتل می زده. با این حال با از راه رسیدن پردازنده های جدید این معادله گاهی دستخوش تغییراتی می شود.

📷

اگر قصد به روز رسانی سیستم قدیمی خود را دارید شرایط فرق می کند. اگر سوکت مادربوردتان از پردازنده های جدید پشتیبانی می کند می توانید اقدام به خرید پردازنده سازگار کنید. به این منظور می توانید در اینترنت به دنبال مشخصات پردازنده و مادربورد خود بگردید.

اما شاید هم مجبور شوید در نهایت مادربورد خود را تعوض کنید. اگر سیستمتان قدیمی باشد شاید نیز به خرید رم های جدید هم باشد.

هیتسینک پردازنده

پردازنده ها با وجود جثه کوچکشان حرارت بالایی تولید می کنندکه اگر به خوبی دفع نشود می تواند موجب آسیب زدن به این قطعه شود. به این منظور از دفع کننده های حرارت ویژه ای استفاده می شود که معمولاً شامل بخشی فلزی به همراه فن هستند.

📷

هیتسینک ها معمولاً به محکمی به CPU بسته می شوند. به این منظور از اتصالات ویژه ای که روی مادربورد قرار داده شده استفاده می شود. البته برای اینکه فاصله های میکروسکوپی بین سطح هیتسینک و سطح پردازنده پوشانده شود، از خمیرها حرارتی ویژه استفاده می شود.

حرارت به سادگی به هیتسینک منتقل شده و به واسطه فن دفع می شود. به همراه بیشتر پردازنده ها هیتسینک به همراه فن ساده ای عرضه می شود. اگر کارهای ساده ای با کامپیوترتان انجام دهید، همین کفایت می کند. اما برای وظایف سنگین تر، این فن با سرعت بالایی کار خواهد کرد که به معنای صدای آزار دهنده بلندتر خواهد بود.

برای کارهای سنگین تر می توانید از هیتسینک به همراه فن های پیشرفته تر استفاده کنید.

خنک کننده مایع

📷

همچنین می توانید از خنک کننده های مایع استفاده کنید. این خنک کننده ها از مایعاتی از جمله آب بهره می برند. کارکرد آن بسیار شبیه به رادیاتور خودرو است. مایع از طریق پمپ به بخش فلزی نصب شده روی پردازنده هدایت می شود و گرما را به رادیاتورهای ویژه دفع حرارت که معمولاً به تعدادی فن مجهز شده اند، انتقال می دهد. این روند به صورت چرخشی همواره ادامه دارد.

7. قطعات کامپیوتر: درایو های نوری

این قطعه بسته به مدل می تواند دیسک های نوری از جمله CD ،DVD یا بلورِی را بخواند. درایوهای نوری جدید از طریق کابل های SATA به سیستم متصل می شوند و البته نیاز به کابل برق ساتا نیز دارند.

هنگامی که دیسکی را در درایو قرار می دهید مشابه با هارد دیسک شروع به چرخش می کند و لنز با حرکت زیر دیسک اقدام به خواندن اطلاعات می کند.

لنز درایوهای نوری با استفاده از دیودهای نوری و لیزر اطلاعات را می خواند. هنگامی که نور به سطح دیسک تابانده می شود، بسته به نوع بازتاب متفاوت، داده ها استخراج می شوند. در واقع این دیودهای نوری هستند که بازتاب ها را دریافت می کنند و آنها را به خروجی های الکتریکی تبدیل کرده و به صورت سیگنال به دیگر اجزای کامپیوتر ارسال می کنند.

📷

اطلاعات در هنگام نوشه شدن روی دیسک ها به طریق دیگری انجام می شوند. برای این منظور توسط لیزر قوی تر بخشی از دیسک به اصطلاح سوزانده می شود. اما ساز و کار دیسک های با قابلیت خواندن و نوشتن متوالی (RW) متفاوت است. این نمونه ها از لایه های با قابلیت تغییر فاز بهره می برند. سطح آنها ابتدا به شکل کریستال هایی هستند و با قرار گرفتن در معرض لیزر قوی این حالت تغییر می کند.

این روزها به لطف افزایش حجم حافظه های ذخیره سازی و کاهش قیمت آنها و نیز سرعت بالاتر اینترنت که امکان دریافت آسان محتوا را فراهم می کند، کامپیوترهای کمتری به درایوهای نوری مجهز می شوند.

درایوهای متعددی در بازار وجود دارند که ترکیبی از خواندن و یا نوشتن انواع دیسک های DVD، سی دی و یا بلوری را فراهم می کنند.

8. قطعات کامپیوتر: کارت گرافیک

📷

کارت گرافیک هر آنچه را که روی مانیتور خود می بینید فراهم می کند. کارت های گرافیک به پردازشگرهای گرافیکی مجهز هستند. همچنین در کنار این قطعات، حافظه رم گرافیکی و اجزای دیگر قرار گرفته اند.

سال ها پیش حافظه گرافیکی 2 گیگابایت بسیار زیاد به نظر می رسید. اما امروزه کارت های گرافیکی از جمله انویدیا تایتان XP از 12 گیگابایت حافظه گرافیکی بهره می برند. در ادامه به تشریح اجزای این قطعه خواهیم پرداخت.

اتصالات تصویر

کارت گرافیک شما به چندین درگاه برای ارسال تصویر به نمایشگرهایی از جمله مانیتور، تلویزیون، ویدئو پروژکتور و ... مجهز است. این درگاه ها شامل مواردی هستند که به آنها اشاره می کنیم.

VGA

📷

در گذشته گاهی این درگاه تنها موردی بود که در پشت کارت های گرافیک مشاهده می شد. سیگنال ها از این درگاه به صورت آنالوگ ارسال می شد و خبری از سیگنال های تصویر دیجیتال نبود.

HDMI

📷

این درگاه اکنون محبوب ترین است. HDMI می تواند تصویر و صدا را تنها با یک کابل و با کیفیت بالایی انتقال دهد.

دیسپلِی پورت و مینی دیسپلی پورت

این درگاه که در سال 2008 معرفی شد نسبتاً جدید محسوب می شود. دیسپلی پورت در واقع جایگزین درگاه قدیمی تر VGA شده. البته هنوز هم ممکن است شاهد درگاه VGA روی برخی از کارت های گرافیک سال 2007 یا قدیمی تر باشید.

📷

دیسپلی پورت

دیسپلی پورت هم تصویر و صدا را با تنها یک کابل انتقال می دهد. علاوه بر این می تواند حامل سیگنال های مرتبط با USB، شبکه اترنت و سیگنال های مرتبط با درگاه PCI اکسپرس باشد.

📷

مینی دیسپلی پورت

اپل نسخه کوچکتری از این درگاه را با نام مینی دیسپلی پورت معرفی کرد که خصوصیاتی کاملا مشابه با برادر بزرگتر خود را در ابعادی کوچکتر ارائه می دهد.

DVI

📷

در سال 1999 معرفی شد و توانست جایگزین رابط VGA شود. تا پیش از ارائه HDMI، درگاه DVI برای انتقال تصویر با رزولوشن بالا به کار می رفت.

درگاه های اتصال کارت گرافیک به مادربورد

در ادامه به بررسی درگاه های اتصال کارت گرافیک به مادربورد خواهیم پرداخت.

PCI اکسپرس

این درگاه که در بخش اول مطلب هم به آن اشاره شد برای اتصال کارت های جانبی به مادربورد به کار می رود و البته پر کاربرد ترین استفاده آن، اتصال کارت گرافیک است. PCI اکسپرس که استاندارد کنونی برای اتصال کارت های گرافیک است، پهنای باند عظیمی برای انتقال اطلاعات را فراهم می کند. بیشتر مادربوردهای فعلی حداقل یک درگاه PCI اکسپرس در اندازه 16X دارند.

جدیدترین نسخه PCI اکسپرس 4.0 است که در سال 2017 معرفی شد و نرخ انتقال 16 گیگاترنسفر در ثانیه را فراهم می کند. نسخه بعدی 5.0 خواهد بود که قرار است نرخ انتقال دو برابری داشته باشد.

📷

درگاه های PCI اکسپرس روی مادربورد

البته باید اشاره کرد که نسخه های متفاوت این درگاه با یکدیگر تفاوت ظاهری چندانی ندارند و می توانید کارت های قدیمی تر (مثلاً با نسخه 1.0) را روی درگاهی با نسخه بالاتر نصب کنید (یا برعکس). البته در این صورت نرخ انتقال اطلاعات بین کارت و مادربورد محدود می شود.

AGP

درگاهی است که پیش از عرضه PCI اکسپرس روی مادربوردها دیده می شد و خود جایگزین مدل قدیمی تر PCI شده بود.

کارت های گرافیک یکپارچه

بسیاری از کاربران نیازی به کارت های گرافیک بزرگ با فن های پر سر و صدا ندارند. به همین دلیل برخی از مادربوردها و یا برخی از پردازنده ها به کارت های گرافیک یکپارچه ای مجهز شده اند که جدیدترین آنها به خوبی از پس وظایف روزمره بسیاری از کاربران بر می آیند.

این کارت های گرافیک همچنین تحت عنوان IGP (پردازشگر گرافیکی یکپارچه) شناخته می شوند. برخی از جدیدترین این کارت ها حتی از پس اجرای برخی از بازی ها از جمله بتلفیلد 1 و GTA V هم بر می آیند. از جمله این کارت ها می توان به Iris 540 IGP از اینتل اشاره کرد.

استفاده از چند کارت گرافیک

AMD با فناوری کراس فایر که گاهی با نام X-Fire نیز از آن یاد می شود امکان متصل کردن چند کارت گرافیک روی یک سیستم را فراهم آورده. انویدیا نیز فناوری SLI ویژه خود را دارد. البته متأسفانه نمی توانید کارت های گرافیک این دو شرکت را با هم در یک کامپیوتر به کار ببرید.

📷

با این قابلیت ها برخی از کارت های گرافیک تنها امکان کارکرد با مدل مشابه خود را دارند در حالی که برخی دیگر را می توان با چند مدل دیگر نیز در کنار هم به کار برد. باید اشاره کرد که برخی از بازی ها و برنامه ها از کراس فایر یا SLI پشتیبانی نمی کنند.

اعداد در کارت های گرافیک چه می گویند

کارت های گرافیک نیز مشابه با پردازنده ها شامل اعدادی هستند که اشاره به مشخصات اجزای آنها دارند. در ادامه به این بخش ها می پردازیم.

VRAM

رم ویدیویی یکی از مهمترین اعدادی است که درباره کارت های گرافیک به آنها اشاره می شود. این حافظه مشابه با رم کامپیوتر است اما در کارت گرافیک تعبیه شده و تنها به پردازشگر گرافیکی اختصاص دارد.

در کارت های گرافیکی مدرن این حافظه داده های نمایشگر را که نیاز به دسترسی مکرر دارند در خود نگهداری می کند. در کنار میزان رم باید به سرعت آن نیز توجه کرد. جدیدترین نسل رم ها GDDR6 است که اخیراً در کارت های گرافیک کوادرو RTXانویدیا نیز تعبیه شده است.

پردازشگر گرافیکی

GPU یا واحد پردازشگر گرافیکی مشابه با CPU برای کامپیوتر، مغز اصلی کارت گرافیک است.

انویدیا برای کارت های گرافیک گیمینگ خود از پیشوند های GTX استفاده می کند که پس از آن 3 عدد می آید. اولین عدد پس از آن نشان دهنده نسل است که البته این مورد درباره نسل دهم فرق دارد.  به عنوان نمونه GTX 1080 که اشاره به نسل 10 دارد.

انتظار می رود این نام گذاری برای سری جدید کارت های گرافیک به RTX تغییر کند. علاوه بر این پسوند Ti در کارت های انویدیا نشان از سریعترین ها در هر نسل دارد. پسوند M هم نشان دهنده پردازشگرهای گرافیک مخصوص لپتاپ ها است.

📷

AMD از پیشوند های متنوعی استفاده می کند: R9 ،R7 ،R5 ،R3 یا RX که به ترتیب نشان دهنده کارت های با کارایی پایین تر تا بالاترین کارایی هستند. پس از این پیشوندها 4 عدد می آید که اولین آن نشان دهنده نسل، دومی نشان دهنده رده کارایی و سومی نشان دهنده  نسخه آن است.

در نهایت ممکن است از M استفاده شود که نشان از پردازشگرهای ویژه موبایل برای لپتاپ ها دارد. پسوندهای X یا X2 نیز نشان دهنده سریع ترین ها در هر نسل هستند.

AMD یا انویدیا

مشابه با بحث پردازنده ها، بازار کارت های گرافیک نیز در انحصار این دو شرکت است. انویدیا کارت گرافیک های سری GTX 1080 را دارد در حالی که AMD کارت RX Vega 64 را ارائه می دهد. تا پیش از این محصول AMD، انویدیا قوی ترین را عرضه کرده بود که البته با RX Vega 64 حکمرانی انویدیا متوقف شد.

📷

در بحث قیمت هم اخیراً انویدیا قیمت های خود را کاهش داده تا به AMD نزدیک تر شود. برای مقایسه بنچمارک های کارت های گرافیک می توانید از وبسایتUSerbenchmark استفاده کنید.

برندهای کارت گرافیک

انویدیا و AMD طرح های پایه کارت گرافیک خود را در اختیار شرکت های سازنده دیگر قرار می دهند. به این ترتیب سازنده ها می توانند فرکانس کاری پردازشگرها یا رم ها را افزایش داده و تغییر دهند. همچنین می توانند ظاهر کارت گرافیک را به سلیقه خود و به صورت انحصاری طراحی کرده و فن ها و خنک کننده های ویژه خود را برای کارت ها در نظر بگیرند.

از اصلی ترین شرکت های تولید کننده کارت های گرافیک می توان به موارد زیر اشاره کرد:

ایسوس

ام اس آی

گیگابایت

پلیت

ایسوس

زوتاک